irijia/arijia: tutu la o ali?*

25/09/2018

timauang paniulat

mask

guni-guni@siwalangsinukuan

 

irijia/arijia: tutu la o ali?*
lord francis musni

Irijia/arijia, mialiuang capaniualan, respetu, o tacut qng nanu mang bague, capaliarian a e pangcaraninuan, o mecad misteriosu. Qng pusu ning balang metung civilizadu man o ali, ating capaniualan caring bagueng masaquit aintindian. Ibat pa quetang minunang panaun, ing capaniulan at capanugalian da ring nunu tamu manalumpacan caring signus ning panaun. Ring signus a mialiuang tanda ilang babie babala nung nanung masanting at justu rang daptan; nung capilan la tanam, maglauta, mamupul, maglacbe, maquidigma, ultimo’ng pamanalacad bale o pamaglipat. Bista man dacal no careti ring mecalinguan qng quecaba ning panaun, ela ditac quecatamu ngeni ring maniuala careti. Qng modernung panaun at qng mabilis nang paniulung ning cienca, dacal la ring sasabing eno dapa panusigan dapott ngara uari ring mapila, “ala na mang mabatting quecata’mu nung paquiramdaman tala iusuc re’ng quecatamung macatau.”

Ring catipunan ding mesabing capaniualan tambing ta ‘nong cayaybe iba’t qng pangacaglicatamu indu tamu angga na qng magpante ta’ bitis. Ania pin sa iapag mi’la quecaiu reng mapilang capaniualan o arijia. [Ania pin sa iapag mi la quecaiu ren piling capaniualan a reti.] mapaliaring tutung macatula la ringn aliua careti at ring mapilan macapagmulala no man uling e ta la sucat isipan qng bayu tang panaun.

  1. Patie tatanam cang saguing, e ca tatalangan banua bane tumubu’ng milalu catas.
  2. Idurut la ring pinggan nung atin mamaco cabang atin pang mamangan, ban ligtas la qng puntalan da.
  3. Macaba la ie ring mangaragul balugbug.
  4. Eme lalacbangan ing anac uling ene dagul.
  5. Baual ing magcanta ya ing dalaga queng tulid calang, nung ali, macapaquiasawa yang mebalu.
  6. E ca manyimpan nung atin pang mamangan, nung ali ene macapaquiasawa.
  7. Ing matuling a mariposa linub qng bale, signus yang ating mate metung a camag-anac.
  8. Ing mamyalung api o baya neng bengi, magbatulalangan ya (mabulag ya neng bengi).
  9. Reng suput (o e tuli) magmuri la anac (marinat la.)
  10. E ca mattud alang laman atian o danupan mangalcal yang calderu ing caladdua mu.
  11. Nung bisa cang miguising maranun, paguising ca caring caladua.
  12. Atin datang a pera patie mecasalubung cang duling.
  13. Muran patia dinilu me ing pusa.
  14. E ca mamalis lugar neng mamangan nung ali mabalu o maviuda cang’gad.
  15. E ca magregalung paniu, cinturon, cuintas, sapatuus queng quecang novia/u. (nung sapatus la, maliaring pabayad mu la ambusque magcanu ban apangilagan ing pamicauani.)
  16. Nung meninap cang melagas a ipan o mebungal, atin mate caring malapit queca. (ban maiampat o ma-contra, paniabian o ipamalita mu)
  17. Nung dacal panas a matuling sesen mu la (suerti la ren.)
  18. Ganaca ya queca ing mengan o minum qng tagan mu. (o midenan uaua.)
  19. Ing asu queng quilub bale managcat yang duldul. (uling mapali la canu daya.)
  20. Ninu mang mialung pau mangalinguan ya.
  21. Istung igpan na ca ning tucu, e milaco pangapecat anggang e manuldul.
  22. E ca mamalis neng bengi ban e lual ing suerti.
  23. E ca mamusning paying queng quilub bale pota mabalag la ring laipan
  24. E mo luluclucan ding ulunan pota manigsan ca buldit.
  25. E ca lulucluc queng lamesang pipanganan pota manigsa ca buldit.
  26. E ca maniucle neng bengi pota mate lang’gad ding pengari mu.
  27. Ating mecaganaca queca istung misanipan ca.
  28. Icang pisasabian da patia aquet me ing dila mu.
  29. Nung buri meng biasa ing anac mu, mua meng paurud qng metung a biasa.
  30. Nung buri meng mapanyimba ing anac mu, ibaldug mo reng mumuna nang pipangucuan ning anac mu, queng dapucanan agua bendita.
  31. Queng paniatang ning primeru mung regla, magpasaldac ca quetang catlu nang baiting ning eran ban e maglambat ing quecang regla.
  32. Ing mecabalabal salamin, camtan na ing pitung banuang malas.
  33. Nung mangucu cang lunis ban matibe la ring ipan mu.
  34. E ca mandilu nreng vierniz, uling mete ing danum.
  35. E la titipa queng bale ring ulunan. (darala me ing buntuc mu; ing camatayan mu)
  36. E cac mamayad neng lunis ampo neng bengi.
  37. E mo duduang re’ng pamayad queng auang.
  38. E me tatactac o bubulus laman ing qquecang pataca.
  39. E mo lalague reng carayum catacup ning silim, magalauang la.
  40. Nung atin co’ng masaquit e ca pupunta queng mete (pota tuqui ya.)
  41. E ca mamasbul nung mabuctut ca. (magcasaquit cang manganac)
  42. E ca mattud queng pasbulan. (matet ca’ng ‘gad.)

 


* Iti nang cudta minuna iang melimbag at mebasa queatang bilungan (bulung, o uebsait) ning talalalang-talagulis-talasulat-macudtang Joel Mallari a maiaiauas Terabalak Discovery.


 


macudta’t talasulat

21/01/2009

deng macudta at talasulat

Deng macudta’t talasulat a Capampangan ning macabaiung panaun (cambe reng aliuang e taganang macabaiu, oneng macapanaun la) a ‘rosas’ pamangamanu– atin lang talulut a asna lagu dapuat atin lang sucsuc a asna pangataram….

(Capa, patie iquit me ing ‘talambie‘ itimid me, at abasa me ing talambie ning talasulat. Patie iquit me ing ‘paniulat‘, itimid me caibat aquit mo reng sinulat na nining talasulat. Masaguli ia mu, o  itang sese ming asu balu nang gauan ini, misan mi ia mu tiruanan.)

1delacrew (talambie, paniulat)
abel cayanan
(talambie, paniulat)
abel d. soto
(talambie, paniulat)
abel v. dizon (talambie, paniulat)
adrian lee magcalas (talambie, paniulat)
adriano daroy
(talambie, paniulat)
agnes tiamzon del rosario (talambie, paniulat)
aida razon caranan (talambie, paniulat)
aida tanglao aguas (aida dalusung tanglao) 
(talambie, paniulat)
alfonso ‘al’ pedroche
(talambie, paniulat)
alang maquibalu queng sinulat
(talambie, paniulat)
allandail lumanlan rivera
(talambie, paniulat)
albin lansang buan
(talambie, paniulat)
almario ‘amor’ de jesus (talambie, paniulat)
aliver ramos muldong
(talambie, paniulat)
alvaro torres
(talambie, paniulat)
amado n. gigante (talambie, paniulat)
amado d. mendoza
(talambie, paniulat)
amado m. yuzon
(talambie, paniulat)
amancio avenir tapnio
(talambie, paniulat)
amiel manalo guanlao
(talambie, paniulat)
ammy viloria (talambia; paniulat)
among ronnie cao 
(talambie, paniulat)
ana liza sitchon (anne tongol) (talambie, paniulat)
anak arenas (talambie, paniulat)
anastacio navarro
(talambie, paniulat)
andres masangque
(talambie, paniulat)
andy alviz (talambie, paniulat)
anne therese mabanta
(talambie, paniulat)
anne tongol (ana liza sitchon) (talambie, paniulat)
angelica olalia hizon (talambie, paniulat)
antonio dizon
(talambie, paniulat)
antonio guevarra canlas
(talambie, paniulat)
antonio mallari medina
(talambie, paniulat)
antoniotonygalang (talambie, paniulat)
ariel robles (pe.) (talambie, paniulat)
arnel d. garcia (talambie, paniulat)
arnold d. batul (talambie, paniulat)
art tolentino (artdax) (talambie, paniulat)
artdax  (art tolentino) (talambie, paniulat)
arthur macapagal (talambie, paniulat)
augusto ocampo (talambie, paniulat)
augusto reyes (talambie, paniulat)
aurelio tolentino
(talambie, paniulat)
babaing matun (talambie, paniulat)
bagse ning kailugan (wakaojie m. peña) (talambie, paniulat)
bagumbayan
(talambie, paniulat)
beatrice mirikitani (talambie, paniulat)
ben susi (talambie, paniulat)
bernie paras
(talambie, paniulat)
bertung isponga (talambie, paniulat)
bienvenido c. yabut (talambie, paniulat)
billy bautista beltran
(joe amang morales; tigri ning lubao(talambie, paniulat)
biseru (mar franco) (talambie, paniulat)
bonifacio salalila manacmul
(talambie, paniulat)
boyeng piloto (talambie, paniulat)
braulio sibug (talambie, paniulat)
canuto tolentino (talambie, paniulat)
carlos mangalindan castro (talambie, paniulat)
carolina sicat-guanzon (chasenavarre) (talambie, paniulat)
catherine lapuz (talambie, paniulat)
cecile s. yumul (talambie, paniulat)
cecilio r. layug (talambie, paniulat)
ceferino sugui (talambie, paniulat)
cesar romero (talambie, paniulat)
chloe fernandez (talambie, paniulat)
christopher de la cruz (talambie, paniulat)
cirilo bognot (talambie, paniulat)
conde robdeil (talambie, paniulat)
conrad mallari (talambie, paniulat)
conrado r. gwekoh (talambie, paniulat)
conrado v. pedroche (talambie, paniulat)
cris a. gonzales (talambie, paniulat)
crispin cadiang (talambie, paniulat)
crissot (juan crisostomo soto) (talambie, paniulat)
d. gil magat (talambie, paniulat)
dalagang baryu (dolly gigante) (talambie, paniulat)
daniel rivera (pricipio erael verbo) (talambie, paniulat)
delfin quiboloy (talambie, paniulat)
diosdado p. macapagal (talambie, paniulat)
diuang maliap ning candaba (talambie, paniulat)
dolly gigante (dalagang baryu) (talambie, paniulat)
dyanel santos (talambie, paniulat)
edelwina beltran silvestre (talambie, paniulat)
eduardo bagtas garcia (talambie, paniulat)
eduardoedbonus sale (talambie, paniulat)
edward bernabe (talambie, paniulat)
elysian tulang liham (talambie, paniulat)
emerme (monico mercado) (talambie, paniulat)
eric dizon (talambie, paniulat)
ernie bern (talambie, paniulat)
esting p. mallari (talambie, paniulat)
eureka c. bianzon (talambie, paniulat)
evangelina hilario-lacson (talambie, paniulat)
evelyn rivera arceo (talambie, paniulat)
felix galura (flauxgialer) (talambie, paniulat)
felix m. garcia (talambie, paniulat)
flauxgialer (felix galura) (talambie, paniulat)
floramiya (talambie, paniulat)
florencia ocampo mangue (talambie, paniulat)
fourth clan (talambie, paniulat)
francis leonard baltazar (talambie, paniulat)
garry viray (talambie, paniulat)
garsot (talambie, paniulat)
gaudencio mananquil sagum (talambie, paniulat)
geoff de guzman (talambie, paniulat)
gerone baladhay (talambie, paniulat)
geronimo del rosario (talambie, paniulat)
glicerio ‘glecy’ dizon (talambie, paniulat)
gonzalo h. martin (talambie, paniulat)
gregorio ‘greg’ canlas, msgr. (talambie, paniulat)
gus balatbat (talambie, paniulat)
herman pablo (talambie, paniulat)
hernand sabandal (talambie, paniulat)
hondrade catacutan (talambie, paniulat)
ibarra (talambie, paniulat)
impun sigwa (talambie, paniulat)
ines henson dizon (talambie, paniulat)
ing agila ning apalit (talambie, paniulat)
irvin harvey rivera (siuala ning maliwalu) (talambie, paniulat)
jaime bacani y gonzales (talambie, paniulat)
james callos jordan (talambie, paniulat)
jane manlutac (talambie, paniulat)
jannette serrano (talambie, paniulat)
jason paul laxamana (talambie, paniulat)
jay mendoza (talambie, paniulat)
jayson ‘sonjai’ salenga (talambie, paniulat)
jayvie suasi aboyme (talambie, paniulat)
jerome nayra manansala (talambie, paniulat)
jinky lugtu aquino (talambie, paniulat)
joan ariete (talambie, paniulat)
joana marie r. morales (talambie, paniulat)
joe amang morales (billy bautista beltrantigri ning lubao(talambie, paniulat)
joe trinidad (kakang use) (talambie, paniulat)
joel pabustan mallari (tarebalak ning pangpang) (talambie, paniulat)
joey magno sotto (talambie, paniulat)
joey ocampo (talambie, paniulat)
john a. balatbat (talambie, paniulat)
john bendido (talambie, paniulat)
john mikko bondoc flores (talambie; paniulat)
john paul agulto (talambie, paniulat)
john s. manalili (talambie, paniulat)
jose gutierrez david (talambie, paniulat)
jose m. gallardo (talambie, paniulat)
jose quiazon (talambie, paniulat)
jose roman reyes laquian (talambie, paniulat)
jose sanchez (talambie, paniulat)
josephine britten (talambie, paniulat)
josephine luz de leon (talambie, paniulat)
josie dizon henson (talambie, paniulat)
juan crisostomo ‘crissot‘ soto (talambie, paniulat)
juan lincud (rodel gozum) (talambie, paniulat)
julie lumanog (talambie, paniulat)
julio s. ramos (talambie, paniulat)
kabitisan kapampangan (talambie, paniulat)
kakang use (jose trinidad) (talambie, paniulat)
kenneth q. macapugay (talambie, paniulat)
kragi garcia (talambie, paniulat)
lebaki pacquio (talambie, paniulat)
leopoldo marcelo (talambie, paniulat)
lilia pineda (talambie, paniulat)
lilibeth cruz muller (talambie, paniulat)
lino gopez dizon (talambie, paniulat)
loida dizon guintu (talambie, paniulat)
lord francis musni (talambie, paniulat)
lori zilafro (talambie, paniulat)
lorung malabit (rodel gozum) (talambie, paniulat)
louie aldrin lacson bartolo (talambie, paniulat)
louie dawayan basilio (talambie, paniulat)
louie escoto (talambie, paniulat)
lucena samson (talambie, paniulat)
lucio d. san pedro (talambie, paniulat)
lucio gomez sison (talambie, paniulat)
luther parker (talambie, paniulat)
luz dayrit-navarro (talambie, paniulat)
luz del dia (talambie, paniulat)
mar franco (biseru) (talambie, paniulat)
magin torres (talambie, paniulat)
mai stauros (talambie, paniulat)
manolo dela pena (talambie, paniulat)
mar franco (biseru) (talambie, paniulat)
marc anthony yambao cezinal (talambie, paniulat)
marcelo batac lacap dathird (marcelung apu) (talambie, paniulat)
marcelung apu (marcelo batac lacap dathird) (talambie, paniulat)
marcial t. caniones (talambie, paniulat)
maria paz g. guinto (talambie, paniulat)
maria teresa magtuloy-evangelista (talambie, paniulat)
mariano c. sigua (talambie, paniulat)
mariano proceso pabalan byron (talambie, paniulat)
marinella go (talambie, paniulat)
marry d. (talambie, paniulat)
marvel ‘vhelle’ v. garcia (talambie, paniulat)
mary ann manio hernandez-manalastas (talambie, paniulat)
medel mercado (talambie, paniulat)
melanie cunanan naguit (talambie, paniulat)
melencia ‘mely’ catacutan (talambia, paniulat)
mernuts (talambie, paniulat)
mesfer dahfer salem abdurahman al ahbabi (talambie, paniulat)
mhar v. garcia (talambie, paniulat)
michael de mesa (talambie, paniulat)
michelle recierdo (talambie, paniulat)
miguel serrano (talambie, paniulat)
mike pangilinan (siuala ding meangubie) (talambie, paniulat)
mon david (talambie, paniulat)
monico mercado (emerme) (talambie, paniulat)
mosad teopaco (talambie, paniulat)
mr. pink (rudy laxamana) (talambie, paniulat)
mutya (talambie, paniulat)
n. amor (talambie, paniulat)
nancy lagman (talambie, paniulat)
nanette inventor (talambie, paniulat)
nestor galura (talambie, paniulat)
nette s. reyes (talambie, paniulat)
niño jomar chipe (princhipe nang bebang) (talambie, paniulat)
nora aunor fans club (talambie, paniulat)
norman tiotuico (talambie, paniulat)
oliver carlos (talambie, paniulat)
oliver viray (talambie, paniulat)
orly manalo dizon (talambie, paniulat)
p. van arbor (talambie, paniulat)
papa osmubal (talambie, paniulat)
patna mang (talambie, paniulat)
patria bondoc david (talambie, paniulat)
paulo marcelo (talambie, paniulat)
pedro garcia (talambie, paniulat)
perico amable (talambie, paniulat)
philip marco alfonso (talambie, paniulat)
policarpio hernandez (padre) (talambie, paniulat)
princhipe nang bebang (niño jomar chipe) (talambie, paniulat)
querubin r. fernandez (talambie, paniulat)
quirino canilao (talambie, paniulat)
ramil mhei simbulan mallari (talambie, paniulat)
ramil sabado (talambie, paniulat)
ramiro mercado (talambie, paniulat)
rejimer (talambie, paniulat)
remigiojhongmagcalas (talambie, paniulat)
renie s. salor (talambie, paniulat)
rey p. quizon (talambie, paniulat)
rey mendoza (talambie, paniulat)
renato alzadon (talambiepaniulat)
rodel gozum (juan lincud) (talambie, paniulat)
rodolfo laxamana (totoy bato) (talambie, paniulat)
rodolfo m. mallari, jr. (talambie, paniulat)
rodrigo m. sicat (talambie, paniulat)
roilingel calilung (talambie, paniulat)
rolando malit (talambie, paniulat)
rolly sagmit (talambie, paniulat)
romeo ignacio (talambie, paniulat)
romeo s. rodriquez (talambie, paniulat)
rommel de jesus (talambie, paniulat)
romulo mercado (talambie, paniulat)
rosario tuazon baluyut (talambie, paniulat)
rosendo ‘dong’ makabali (talambie, paniulat)
roy dela cruz (talambie, paniulat)
roy mallari (talambie, paniulat)
ruby cabrera-camaya (talambie, paniulat)
rudy laxamana (mr. pink) (talambie, paniulat)
s. de los reyes (talambie, paniulat)
s. m. amamangpang (talambie, paniulat)
sampaguita (talambie, paniulat)
segundo s. romero (talambie, paniulat)
serafin d. lacson (talambie, paniulat)
sergio navarro (talambie, paniulat)
sergiosergscalayag (talambie, paniulat)
sherwin dizon (tawling disipulus) (talambie, paniulat)
sigfried ranada (ysagani ybarra) (talambie, paniulat)
silverio baul (talambie, paniulat)
silvestre m. punzalan (talambie, paniulat)
simang leyson (talambie, paniulat)
siuala ding meangubie (mike pangilinan) (talambie, paniulat)
sol hilario gwekoh (talambie, paniulat)
soly (talambie, paniulat)
tarebalak ning pangpang (joel pabustan mallari) (talambie, paniulat)
tauling poeta (talambie, paniulat)
tawling disipulus (sherwin dizon) (talambie, paniulat)
tec sanchez-tolosa (talambie, paniulat)
tigri ning lubao (billy bautista beltranjoe amang morales(talambie, paniulat)
timothy sanchez (talambie, paniulat)
tinker belle (talambie, paniulat)
tonette orejas (talambie, paniulat)
tony galang (talambie, paniulat)
tony mercado peña (talambie, paniulat)
toribio d. vergara (talambie, paniulat)
totoy bato (rodolfo laxamana) (talambie, paniulat)
tsokolating lagu-lagu (talambie, paniulat)
tuazon sabandal (talambie, paniulat)
tulang ning magalang (talambie, paniulat)
vanjo japa (talambie, paniulat)
vedasto ocampo (talambie, paniulat)
ver manabat (talambie, paniulat)
virgilio calilung (talambie, paniulat)
wakaojie m. peña (bagse ning kailugan) (talambie, paniulat)
wally waltz ocampo (talambie, paniulat)
wenceslao guzman (talambie, paniulat)
willie dizon (talambie, paniulat)
xenia-chloe h. villanueva (talambie, paniulat)
ysagani ybarra (sigfried ranada) (talambie, paniulat)
zeus mac (talambie, paniulat)
zhariya silvestre camid-alamada (talambie, paniulat)
zoilo hilario (talambie, paniulat)

…… at dacal la pa reng tutuquing mique queni……

_______

papa osmubal: talapatuntun

Nanu man pu ita o ini ing queng larauan ing dapat dang lapitan, palmuran, apisan gulut (nung capad da ing sablang maliliari queni), o caia idalum at ipasucul– i Papa Osmubal. Quen pung larauan o letratu maganaca ia itiura ian, oneng queng tutu na pu sasagpang ia ian a bubula ia asbuc, ania pacacalale la sa reng e bisang maquinis at deng e bisang atin lalanggasan. Maganaca ia naman pu ian patie matudtud ia, oneng bilang uatas at talasulat ala ia naman pung panaun matudtud ian.

_______

At pota ica susulat ca at maliari mong parala queti nung bucal queng lub mu’t pusu, macanian man balu ming pengagli cang sampaluc queng caslam, oneng nung atin cang susulat parala mo quecami at pabasa ta la careng mangapapadpad queti. Ania queni mo parala, Jo… (timid me ing metung careng masala’t macagulis a laguiu queng lalam, e man masaquit ian, itang sese ming pusa aguiu ne ian e mi ia man tiruanan):

sumulat ca cang: papa osmubal

____________________